Blog o prawie, prawach i obowiązkach

Featured

Stanowisko w sprawie Romana Giertycha wobec opublikowania przez Prokuraturę Regionalną w Lublinie komunikatu z dnia 2 lutego 2021 roku

W nawiązaniu do komunikatu Prokuratury Regionalnej w Lublinie z dnia 2 lutego 2021 r. w sprawie publikacji portalu gazeta.pl „Nowy prokurator ukrył ważną decyzję przed obrońcami Giertycha. Poznali ją przypadkiem” przedstawiamy nasze stanowisko w sprawie.

Tytułem wprowadzenia przypominamy, że w dniu 29 października 2020 r. Prokurator Prokuratury Regionalnej w Poznaniu Marcin Jędruszczak, wówczas referent sprawy wydał trzy postanowienia, którymi zwrócił się do trzech banków prowadzących rachunki bankowe Romana Giertych, z żądaniem wydania rzeczy, zwalniając je jednocześnie z obowiązku zachowania w tajemnicy informacji objętych tzw. tajemnicą bankową.

Postanowienia Prokuratora zostały doręczone do naszej kancelarii i w ustawowym terminie, za pośrednictwem Prokuratury Regionalnej w Poznaniu, wnieśliśmy zażalenia na te decyzje do Sądu Rejonowego Poznań Stare Miasto w Poznaniu. W ich treści wskazaliśmy, że Roman Giertych nie jest podejrzanym, a zatem Prokurator nie ma prawa, bez zgody Sądu Okręgowego, uzyskać dostępu do żądanych dokumentów i informacji objętych wspomnianą tajemnicą bankową.

W dniu 3 grudnia 2020 r. Sąd Rejonowy Poznań Stare Miasto w Poznaniu rozpoznał nasze zażalenie na postanowienie Prokuratora o zastosowaniu wobec Romana Giertycha środków zapobiegawczych. Sąd podzielił w całości wywiedzioną przez nas argumentację wskazując przede wszystkim, iż w skutek rażąco niezgodnych z prawem, nieetycznych i niezgodnych z zasadami demokratycznego państwa prawa działań Prokuratury, nie przedstawiono skutecznie zarzutu Romanowi Giertychowi i nie jest on podejrzanym w sprawie. Sąd w w/w postanowieniu stwierdził „Dla prawidłowego, a tym samym prawnie skutecznego przedstawienia zarzutów konieczne jest jednoczesne, kumulatywne spełnienie trzech warunków opisanych w art. 313 § 1 k.p.k., to jest 1) sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, 2) ogłoszenia tego postanowienia niezwłocznie podejrzanemu i 3) przesłuchania go w charakterze podejrzanego, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. Dopiero przeprowadzenie wszystkich wymienionych etapów skutkuje przejściem postępowania przygotowawczego z fazy in rem do fazy ad personam, jako że za podejrzanego – stosownie do treści art. 71 § 1 k.p.k. – uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawianiu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w zawiązku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Nie można zatem utożsamiać ze sobą pojęć „wydania” i „sporządzenia” postanowienia o przedstawieniu zarzutów, skoro w świetle powołanych regulacji kodeksowych oczywistym jest, iż dla „wydania” konieczne jest kumulatywne spełnienie kolejnych czynności procesowych określonych w art. 313 § 1 k.p.k., niezbędnych dla skuteczności tej procesowej czynności”

W konsekwencji Sąd Rejonowy Poznań Stare Miasto stwierdził, że „Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, sąd uznał, iż zaskarżone postanowienie z dnia 17 października 2020 roku w przedmiocie zastosowania wobec Romana Giertycha środków zapobiegawczych zostało wydane przede wszystkim z rażącym naruszeniem przepisów postępowania, to jest art. 249 § 2 k.p.k., albowiem w wyniku uprzedniego naruszenia regulacji zamieszczonej w art. 313 § 1 k.p.k. – Roman Giertych nie uzyskał statusu podejrzanego, a zatem zastosowanie wobec niego środków zapobiegawczych było niedopuszczalne”.

Sąd stwierdził także, że Prokuratura nie przedstawiła dowodów na popełnienie przez Romana Giertycha jakiegokolwiek przestępstwa, co następnie szeroko w wymienionym wyżej postanowieniu uzasadnił.

W dniu 4 grudnia 2020 r. Prokurator Marcin Jędruszczak uwzględnił nasze zażalenia
na postanowienia z dnia 29 października 2020 r. i odstąpił od żądania wydania rzeczy i zwolnienia banków z tajemnicy bankowej. Wskazać należy, że zgodnie z właściwymi przepisami Prokurator, przychylając się do zażalenia może uchylić swoje postanowienie i zaniechać jego przekazania do Sądu. Oznacza to, że Prokurator zgodził się z nami, a także Sądem Rejonowym Poznań Stare Miasto w Poznaniu, że Roman Giertych nie jest podejrzanym a zatem, iż nie ma prawa żądać od banków wydania rzeczy objętych tajemnicą.

W styczniu 2021 r. powzięliśmy informację, że w dniu 22 grudnia 2020 r. Prokurator Prokuratury Krajowej delegowany do Prokuratury Regionalnej w Poznaniu Marek Gołębiowski zażądał od jednego z banków, w których rachunek posiada Roman Giertych, informacji stanowiących tajemnicę bankową. Zakres żądania był tożsamy z tym, które w postanowieniu z 29 października 2020 r. sformułował Prokurator Marcin Jędruszczak.

W związku z powyższym w dniu 22 stycznia 2021 r. złożyliśmy bezpośrednio w Sądzie Rejonowym Poznań Stare Miasto w Poznaniu oraz w Prokuraturze Regionalnej w Poznaniu zażalenie na tę czynność Prokuratora. Nadto, mając uzasadnione przypuszczenie, że Prokurator sformułował tożsame żądania w stosunku do pozostałych dwóch banków, wnieśliśmy zażalenia także na te czynności.

W dniu 22 stycznia 2021 r. zostaliśmy zawiadomieni, że sprawa została przekazana
z Prokuratury Regionalnej w Poznaniu do Prokuratury Regionalnej w Lublinie, która w dniu 2 lutego 2021 r. wydała komunikat, który naszym zdaniem wprowadza opinię publiczną w błąd.

W pierwszej kolejności należy ponownie wskazać, że Roman Giertych nie jest podejrzanym w sprawie.

W związku z powyższym Prokuratura nie ma prawa, w trybie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit b tiret pierwszy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2019 r., poz. 2357) żądać od banków udzielenia informacji objętych tajemnicą bankową.

Zgodnie z treścią wskazanego przepisu bank ma obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową na żądanie prokuratora w związku z toczącym się postępowaniem o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe przeciwko osobie fizycznej będącej stroną umowy zawartej z bankiem, w zakresie informacji dotyczących tej osoby.

Zatem, niezależnie od tego, czy żądanie to musi przybrać formę postanowienia, czy nie jasnym jest, że prokurator może żądać od banku informacji tylko wówczas, gdy osoba, której informacja dotyczy jest podejrzanym w sprawie, a nadto jest stroną umowy zawartej z bankiem. Wskazane przesłanki muszą być spełnione łącznie. Kluczowym w tym zakresie jest stwierdzenie „toczy się postępowanie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe przeciwko osobie fizycznej”.

Zgodnie z art. 313 § 1 kodeksu postepowania karnego, art. 71 § 1 kodeksu postępowania karnego, § 137 Regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek prokuratury oraz wypracowanym na ich podstawie stanowisku doktryny i orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, z postępowaniem przeciwko osobie mamy do czynienia wyłącznie wówczas, gdy zostanie jej skutecznie postawiony zarzut popełnienia przestępstwa. Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w tej sprawie.

Z tego powodu skierowane przez Prokuratora do banków żądania są bezprawne. W tej bowiem sytuacji, trybem właściwym do uzyskania przez Prokuratora informacji objętych tajemnicą bankową byłby ten wskazany w treści art. 106 b ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2019 r., poz. 2357), czyli wyłącznie w przypadku uzyskania uprzedniej zgody Sądu Okręgowego. Prokurator takiej zgody nie uzyskał.

Z treści komunikatu Prokuratury wynika, że podstawą żądania przekazania informacji jest art. 105 ust 1 pkt 2 lit b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2019 r., poz. 2357). Z powyższego można wnioskować, że podstawą żądania udzielenia informacji są także inne wymienione w nim przypadki uzasadniające spełnienie przez banki tegoż obowiązku tj. prowadzenie przez prokuratora postępowania w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z działaniem osoby prawnej, lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, w zakresie informacji dotyczących tej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej; określone w art. 165a lub art. 299 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 i 1517); w zakresie zawarcia z osobą fizyczną, prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej umowy o wykonywanie czynności bankowych, w celu weryfikacji zawarcia takich umów i czasu ich obowiązywania.

Z przyczyn oczywistych pierwsza z wymienionych okoliczności nie występuje w niniejszej sprawie. Oświadczamy także, że Romanowi Giertychowi nigdy nie przedstawiono zarzutów z art. 165a oraz 299 kodeksu karnego. Treść żądania Prokuratora wyklucza także możliwość twierdzenia, że Prokurator dąży wyłącznie do uzyskania informacji w zakresie zawarcia z Romanem Giertychem umowy o wykonywanie czynności bankowych, w celu weryfikacji zawarcia takich umów i czasu ich obowiązywania. Zgodnie z treścią publikacji prasowej Prokurator żąda bowiem wydania wyciągów bankowych obejmujących operacje bankowe z ostatnich dwóch lat, podczas gdy do rzekomego przestępstwa na szkodę spółki Polnord S.A. miało dojść w latach 2005 – 2015.

Reasumując. W sprawie niniejszej nie została spełniona żadna z ustawowych przesłanek do żądania przez Prokuratora udzielenia informacji objętej tajemnicą bankową chroniącą Romana Giertycha, ale nie tylko.

Zwrócić bowiem należy uwagę na drugi, jakże niebezpieczny z punktu widzenia praworządności, aspekt niniejszej sprawy. Otóż, jak wszyscy wiemy Roman Giertych
jest adwokatem, a także obrońcą w sprawach karnych. Roman Giertych reprezentuje w różnych postępowaniach m.in. polityków, w tym Donalda Tuska. W rejestrach bankowych znajdują się zatem informacje chronione nie tylko tajemnicą bankową, ale także adwokacką i obrończą. Ostatnie dwie są co do zasady nienaruszalne, poza nielicznymi wyjątkami, które w sprawie niniejszej obecnie nie występują.

Zgodnie z art. 180 § 2 k.p.k. osoby obowiązane do zachowania tajemnicy adwokackiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje Sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie Sądu przysługuje zażalenie.

Nadto, zgodnie z treścią art. 225 § 1 k.p.k. z treścią zatrzymanych dokumentów objętych tajemnicą adwokacką, a nie pochodzących od podejrzanego, może zapoznać się wyłącznie Sąd.

Ostatecznie zgodnie z art. 225 § 3 k.p.k., jeżeli obrońca lub inna osoba, od której żąda się wydania rzeczy oświadczy, że wydane pisma lub inne dokumenty obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, Prokurator dokonujący czynności pozostawia te dokumenty wymienionej osobie bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem.

O tym jak bardzo przepisy procedury karnej chronią tajemnicę obrończą świadczy nadto treść art. 178 pkt 1 k.p.k. z którego wynika bezwzględny zakaz przesłuchania jako świadka obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego działającego na podstawie art. 245 § 1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę.

Jednym zdaniem – Prokurator nie ma prawa zapoznawać się z dokumentami czy informacjami chronionymi tajemnicą adwokacką i obrończą.

Biorąc jednak pod uwagę dotychczasowy sposób działania Prokuratury mamy prawo zakładać, że Prokurator uzyskał już bezprawnie dostęp do tych informacji. W związku z powyższym wyjaśniamy, że zgodnie z prawem nie może z nich w żaden legalny sposób skorzystać.

Zgodnie z art. 168 a kodeksu postępowania karnego dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego, chyba że dowód został uzyskany w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności.

Niewątpliwie Prokurator, zgodnie z treścią art. 115 § 13 kodeksu karnego, jest funkcjonariuszem publicznym. Nie ulega także wątpliwości, że czynności Prokuratora polegające na żądaniu udzielenia informacji chronionych tajemnicą bankową a dotyczących Romana Giertycha jest bezprawne. Czynności te naruszają także inne przepisy procedury karnej. Informacje te są uzyskiwane w związku z pełnieniem przez Prokuratora obowiązków służbowych.

Rekapitulując. Jako obrońcy Romana Giertycha wyrażamy sprzeciw przeciwko bezprawnym działaniom Prokuratury, które naruszają prawa naszego Klienta. Prokuratura stosuje „wybiegi”, które nie mają nic wspólnego z uczciwością procesową.

Pomijając bowiem w tym miejscu wszystkie powyższe uwagi i odwołując się wprost do stanowiska Prokuratury wskazujemy, że o ile, co do zasady, przy spełnieniu przesłanek ustawowych, co w sprawie niniejszej nie nastąpiło, z art. 105 ust 1 pkt 2 lit. b tiret pierwszy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2019 r., poz. 2357) Prokurator może żądać od banku udzielenia informacji objętych tajemnicą bez konieczności wydania postanowienia, o tyle zgodnie z treścią art. 236 § 1 k.p.k. osoba, której prawo zostało naruszone może taką czynność Prokuratora skarżyć, co w imieniu Romana Giertycha uczyniliśmy.

Dodatkowo wskazujemy, że Prokurator nie tylko zażądał od banków udzielenia informacji, ale także wydania – w formie elektronicznej – pełnej historii operacji przeprowadzonych na rachunkach bankowych. Zatem, pomimo iż w podstawie swojego żądania odwołał się wyłącznie do treści art. 105 ust. 1 pkt 2 lit b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2019 r., poz. 2357) to de facto zastosował także art. 217 § 1 i 2 kodeksu postępowania karnego.

Zgodnie z jego treścią rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie należy wydać m.in. na żądanie Prokuratora. Osobę mającą rzecz podlegającą wydaniu wzywa się do wydania jej dobrowolnie. W powyższym zakresie Prokurator ma obowiązek wydać postanowienie, które jest zaskarżalne.

Z powyższego wynika, że Prokurator odwołując się do treści art. art. 105 ust. 1 pkt 2 lit b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2019 r., poz. 2357) próbuje obejść prawo i pozbawić Romana Giertycha prawa do zaskarżenia do Sądu postanowienia dotyczącego dowodów rzeczowych (art. 236 § 1 k.p.k.).

Narusza tym samym rażąco szereg przepisów prawa, w tym art. 93 § 3 k.p.k., art. 100 § 4 k.p.k., art. 180 § 1 k.p.k., 217 § 1 i 2 k.p.k., art. 236 § 1 k.k. oraz art. 459 § 3 k.p.k.

Możemy się tylko domyślać, że powyższe wynika z obawy, iż Sąd kontrolując decyzje
lub czynności Prokuratora, po raz kolejny zwróciłby uwagę na ich rażącą niezgodność z prawem, etyką i zasadami demokratycznego państwa prawa.

Wobec powyższego wskazujemy, że działanie Prokuratury stanowią, w naszej ocenie przekroczenie uprawnień godzące w interes publiczny, a także prywatny Romana Giertycha i jego klientów.

adw. Błażej Biedulski adw. Jakub Wende

Featured

Posiedzenie w sprawie uchylenia immunitetu Sędziemu Igorowi Tuleyi

Dzisiaj, o godzinie 9.00 przed Izbą Dyscyplinarną Sądu Najwyższego rozpocznie się posiedzenie niejawne, którego przedmiotem będzie rozpoznanie wniosku Prokuratora Prokuratury Krajowej – Dariusza Ziomka o uchylenie immunitetu sędziowskiego – Sędziemu Sądu Okręgowego w Warszawie – Igorowi Tuleyi.

Postępowanie to ma związek z wydarzeniami z dnia 16 grudnia 2016 roku, kiedy Marszałek Sejmu Marek Kuchciński przeniósł obrady Sejmu do Sali Kolumnowej, gdzie przeprowadzono głosowanie m.in. nad ustawą budżetową na rok 2017. Posłowie opozycji zarzucili przedstawicielom partii rządzącej, że w czasie głosowania nie było niezbędnego kworum, a także iż część posłów opozycji nie została dopuszczona do udziału w obradach.

W konsekwencji posłowie opozycji złożyli w tej sprawie zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. W dniu 2 sierpnia 2017 roku Prokurator umorzył śledztwo w sprawie. Decyzja ta została zaskarżona, a sprawę rozpoznawał Sędzia Igor Tuleya.

W dniu 16 grudnia 2017 roku odbyło się posiedzenie, w którym za zgodą Sądu, przy braku sprzeciwu Prokuratora, udział wzięli przedstawiciele mediów. Sędzia Igor Tuleya wydał postanowienie, którym uchylił postanowienie Prokuratora i nakazał prowadzić śledztwo w sprawie.

Zdaniem Prokuratora Sędzia Igor Tuleya wyrażając zgodę przedstawicielom mediów na udział w posiedzeniu sądowym nie dopełnił swoich obowiązków sędziowskich czym doprowadził do ujawnienia tajemnicy śledztwa.

W naszym kolejnym artykule przedstawiamy Państwu treść przepisów, które zdaniem Prokuratora miał naruszyć Sędzia Igor Tuleya i udzielamy odpowiedzi na pytania czy popełnił przestępstwo, a także czy w tej sytuacji uchylenie immunitetu sędziowskiego jest zasadne?

W pierwszej kolejności wskazujemy na treść, szeroko komentowanego artykułu 96 b § 1 kodeksu postępowania karnego, który reguluje kwestię jawności i niejawności posiedzeń sądowych.

Zgodnie z jego brzmieniem z dnia orzekania przez Sędziego Igora Tuleyę, posiedzenie odbywa się z wyłączeniem jawności, chyba że ustawa stanowi inaczej albo prezes sądu lub sąd zarządzi inaczej.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że co do zasady posiedzenia sądowe, w odróżnieniu od rozpraw sądowych są niejawne, jednak Sąd może zdecydować, że posiedzenie odbędzie się jawnie. Zatem Sędzia Igor Tuleya miał prawo wyrazić zgodę mediom na udział w posiedzeniu.

W tym stanie sprawy należy zadać pytanie, czy podejmując taką decyzję i prezentując publicznie (za pośrednictwem mediów, które transmitowały ogłoszenie przez Sędziego postanowienia i motywów jego decyzji) treść dowodów przeprowadzonych przez Prokuratora ujawnił tajemnicę śledztwa, która jest chroniona, i której ujawnienie jest sankcjonowane odpowiedzialnością karną.

Zgodnie z art. 241 § 1 kodeksu karnego kto bez zezwolenia rozpowszechnia publicznie wiadomości z postępowania przygotowawczego, zanim zostały ujawnione w postępowaniu sądowym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Podmiotem wskazanego występku, czyli osobą, która może się go dopuścić jest każdy, także Sędzia. W przypadku tego ostatniego może się to również wiązać z odpowiedzialnością karną z art. 231 § 1 kodeksu karnego, z którego wynika, że funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Aby udzielić odpowiedzi na pytanie, czy Sędzia Igor Tuleya dopuścił się wskazanych przestępstw należy w pierwszej kolejności wyjaśnić kwestię podstawową.

Zgodnie z art. 1 kodeksu karnego odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

Czynem zabronionym jest natomiast zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej (art. 115 § 1 pkt 1 kodeksu karnego).

Stąd też, aby przypisać komukolwiek odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa (czy nawet sformułować wobec takiej osoby zarzut jego popełnienia) należy wykazać, że dana osoba swoim zachowaniem wyczerpała wszystkie znamiona czynu zabronionego, oraz że szkodliwość społeczna jest większa niż znikoma. Jednym słowem, że konkretna osoba spełniła łącznie wszystkie warunki odpowiedzialności karnej za dany czyn zabroniony. Brak spełnienia któregokolwiek ze wskazanych warunków wyłącza możliwość pociągnięcia kogokolwiek do odpowiedzialności karnej.

W przypadku występku z art. 241 § 1 kodeksu karnego musza być spełnione łącznie trzy warunki i wykazane, że 1) osoba, w naszym przypadku Sędzia Igor Tuleya, bez zezwolenia prokuratora rozpowszechnił wiadomości z postępowania przygotowawczego 2) wiadomości te nie zostały jeszcze ujawnione w postępowaniu sądowym 3) ujawnienie wiadomości z postępowania przygotowawczego było szkodliwe społecznie w stopniu większym niż znikomym.

Ponieważ naszym zdaniem punkty pierwszy i trzeci nie budzą jakichkolwiek wątpliwości uwagę skoncentrowaliśmy na warunku drugim, a konkretnie na poszukiwaniu odpowiedzi na pytania czy wiadomości, które Sędzia ujawnił podczas posiedzenia zostały zaprezentowane zanim zostały ujawnione w postępowaniu sądowym? czy sprawa, której przedmiotem jest rozpoznanie zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa jest postępowaniem sądowym?

Naszym zdaniem kwestie tę przesądza Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izby Karnej z dnia 28 maja 2012 roku, sygn. akt I KZP 26/11.

Poniżej prezentujemy fragmenty uzasadnienia uchwały. Na wstępie musimy jednak zaznaczyć, że odnosi się ona (co jest słuszne), nie do wykładni normy art. 96 b kodeksu postępowania karnego, a artykułu 42 § 2 i 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych, czyli normy, z której treści wynika, iż Sądy rozpoznają i rozstrzygają sprawy w postępowaniu jawnym a rozpoznanie sprawy w postępowaniu niejawnym jest dopuszczalne jedynie na podstawie przepisów ustawy. Regulacja ta dotyczy także posiedzeń sądowych.

Gdy rzecz dotyczy sprawy karnej, nie można ograniczać pojęcia „rozpoznawanie i rozstrzyganie sprawy” do orzekania o głównym przedmiocie procesu. Orzekanie o prawach podmiotu następować może bowiem także wówczas, gdy przedmiotem rozpoznania i rozstrzygnięcia jest zagadnienie incydentalne z punktu widzenia głównego przedmiotu procesu, ale jednocześnie doniosłe z uwagi na uwikłanie interesów stron, o których prawach sąd rozstrzyga.

Mając na uwadze przedmiot posiedzeń sądu w postępowaniu karnym, wypada więc stwierdzić, że jawne muszą być wszystkie te posiedzenia, na których orzeka się o głównym przedmiocie procesu, a także inne, na których orzeka się o ważnych prawach uczestników postępowania. „Rozpoznawaniem i rozstrzyganiem sprawy” są natomiast czynności sądowe podejmowane na posiedzeniach w związku z zaskarżeniem postanowień kończących postępowanie przygotowawcze (art. 306 § 1 KPK). W tym bowiem wypadku sąd orzeka o losach sprawy w zakresie jej głównego przedmiotu.

Nie ulega przecież wątpliwości, że stanowiące element konstrukcyjny przestępstwa określonego w art. 241 § 1 KK znamię „zanim ujawniono je w postępowaniu sądowym” odnosi się do postępowania po wniesieniu aktu oskarżenia, względnie zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego albo o jego umorzeniu, a nie do postępowania incydentalnego w toku śledztwa lub dochodzenia.

Odmiennie przedstawia się zagadnienie publicznego ogłaszania postanowień wydanych na posiedzeniu. Ustawa procesowa ogranicza się w tej mierze do ustanowienia obowiązku ogłoszenia postanowienia wydanego na rozprawie (art. 100 § 1 KPK). Brak jest natomiast regulacji odnoszącej się do publicznego ogłaszania postanowienia wydanego na posiedzeniu, choć w art. 100 § 2 KPK wspomina się o ogłoszeniu postanowienia na posiedzeniu, jednak tylko w kontekście obecności przy tej czynności stron i przysługującego im prawa do doręczenia postanowienia. Brak jest jednak powodów, dla których postanowienie nie miałoby podlegać publicznemu ogłoszeniu, jeżeli zostało wydane na posiedzeniu dostępnym dla publiczności.

Z powyższego wynika, że czynności sądowe związane z rozpoznaniem zażalenia na umorzenie śledztwa są czynnościami związanymi z rozpoznawaniem i rozstrzyganiem spraw, a zatem zgodnie z art. 42 § 2 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych rozpoznanie tego rodzaju spraw jest jawne. Nie istnieje przy tym przepis ustawy, który nakazywałby Sądowi wyłączyć jawność takiego posiedzenia.

Sąd Najwyższy dokonał także wykładni znamienia występku z art. 241 § 1 kodeksu karnego wskazując, że znamię „zanim ujawniono je w postępowaniu sądowym” odnosi się do postępowania po wniesieniu aktu oskarżenia, ale także zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania. Co to oznacza?

Naszym zdaniem taka wykładnia wskazanego znamienia prowadzi do wniosku, że Sędzia rozstrzygający zażalenie na umorzenie śledztwa ma prawo ujawnić treść dowodów przeprowadzonych w jego toku a powyższe nie stanowi naruszenia tajemnicy śledztwa.

Reasumując. Posiłkując się treścią wskazanych wyżej przepisów i odwołując się do Uchwały Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izby Karnej z dnia 28 maja 2012 r., sygn. akt I KZP 26/11, stoimy na stanowisku, że Sędzia Igor Tuleya podejmując decyzję o jawności posiedzenia i wyrażeniu zgody na udział w nim mediów, postępował zgodnie z prawem i w konsekwencji nie wyczerpał swoim zachowaniem znamion występków z art. 231 § 1 kodeksu karnego oraz art. 241 § 1 kodeksu karnego.

Abstrahując zatem od tego, że w świetle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Uchwały składu połączony izb Sądu Najwyższego Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego nie jest sądem w rozumieniu prawa europejskiego, który może orzekać o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, uważamy, że brak jest podstaw faktycznych i prawnych do uchylenia Sędziemu Tuleyi immunitetu.

Jeżeli natomiast taka sytuacja będzie miała miejsce nie wyobrażamy sobie aby niezawisły i niezależny Sąd uznał przeciwnie.

Featured

Obywatele drugiej kategorii

Każdego dnia słyszymy o lawinowo zwiększającej się liczbie osób, które zostały zakażone wirusem SARS – CoV – 2 a także ofiar, które straciły życie. Rząd wprowadził szereg ograniczeń, które mają skutkować wyhamowaniem pandemii. Niestety spektakularnych efektów tych działań nie widzimy, a nadto docierają do nas informacje o stopniowo zwiększającej się niewydolności naszego systemu zdrowia.

Przerażające są wiadomości, z których wynika, że szpitale wstrzymują przyjmowanie pacjentów, że oddziały szpitalne są zamykane, ponieważ ich personel a także pacjenci zostali zarażeni wirusem. Nie jesteśmy jednak tym jakoś szczególnie zaskoczeni. Wydaje się, że już na początku marca, gdy opinia publiczna została poinformowana o pierwszym przypadku zarażenia koronawirusem w Polsce, spodziewaliśmy się takiej sytuacji. Nie wierzyliśmy, że nasz kraj będzie „zieloną wyspą” i ta plaga dotknie nas w mniejszym stopniu niż innych.

Pandemia wpływa na wszystkich, także na codzienne funkcjonowanie adwokatów procesualistów, którzy każdego dnia reprezentują swoich klientów przed sądami i prokuraturami. To my, czego raczej się nie podkreśla jesteśmy tymi, którzy jako ostatni walczą o podstawowe prawa tych, którzy nierzadko dopuszczają się przestępstw lub są o ich popełnienie podejrzewani. Osób w przestrzeni publicznej bezwzględnie hejtowanych i linczowanych. Bronimy wszystkich: oskarżanych o zbrodnie, oszustwa, przestępstwa gospodarcze, ale w przeważającej większości osób, które dopuściły się pomniejszych występków skutkujących ich odpowiedzialnością karną, jak na przykład w sprawach o wypadki drogowe. Zdarza się częściej niż mogłoby się wydawać, że reprezentujemy niewinnych, którzy w wyniku błędów przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości stali się podsądnymi. Oni wszyscy, co może wydawać się truizmem mają konstytucyjne prawo do obrony. Część z nich przebywa w aresztach śledczych i zakładach karnych.

Ten artykuł poświęcamy przede wszystkim sytuacji, w której się znaleźli. Zastanawiamy się bowiem, czy w czasach pandemii Państwo zadba o nich w równym stopniu, jak o pozostałych obywateli? Czy nasz wymiar sprawiedliwości oraz służba więzienna są przygotowane na obecną sytuację? Czy w przypadku wybuchu epidemii w zakładzie karnym czy areszcie śledczym zdrowie oraz życie osób tam izolowanych jest należycie chronione?

Zadajemy pytania, na które trudno uzyskać odpowiedź.

Oficjalne źródła – komunikaty pochodzące ze stron Ministerstwa Sprawiedliwości, Służby Więziennej czy poszczególnych jednostek penitencjarnych na pozór brzmią optymistycznie. Dowiadujemy się z nich, że zakłady karne i areszty śledcze wstrzymały wszelkie widzenia osób tymczasowo aresztowanych i osadzonych z ich bliskimi oraz reprezentantami prawnymi. Podjęto bliżej nieokreślone działania profilaktyczne mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobom osadzonym, funkcjonariuszom i pracownikom więziennictwa. Zapewnia się nas, że służba więzienna stale współpracuje z inspektoratami sanitarnymi i monitoruje sytuację epidemiologiczną.

W żadnym wypadku nas to nie uspokaja.

Każdego dnia otrzymujemy telefony od naszych klientów lub ich bliskich, którzy informują o sytuacji w zakładach karnych i aresztach śledczych. Są wśród nich ludzie młodzi, starzy i bardzo schorowani. Wszyscy w grupie ryzyka zachorowania, a niektórzy ze względu na wiek lub/i stan zdrowia w grupie podwyższonego ryzyka. Dzielą się z nami swoimi obawami związanymi z brakiem przestrzegania zaleceń, które mają uchronić ich przed chorobą. Przecież każdy z nich ma większy lub mniejszy kontakt z funkcjonariuszami służby więziennej, którzy codziennie wchodzą do zakładów karnych i aresztów lub z nowo osadzonymi. Nie ma mowy o maseczkach czy płynach dezynfekcyjnych.

Mamy poważne wątpliwości czy zaplecze medyczne większości (jeżeli nie wszystkich) jednostek penitencjarnych jest przygotowane na wybuch epidemii.

Jako obrońcy w sprawach karnych jesteśmy zobowiązani do podejmowania wszelkich działań na korzyść naszych klientów. W obliczu zagrożenia związanego z pandemią formułujemy i kierujemy do sądów i prokuratur wnioski o uchylenie tymczasowego aresztowania. Rozważamy wszystkie prawne możliwości zwolnienia osadzonych z zakładów karnych. Niestety nasze dotychczasowe doświadczenia prowadzą do wniosku, że sądy i prokuratorzy niechętne uwzględniają tego rodzaju wnioski. Co przerażające decyzje są podejmowane właściwie bez prowadzenia jakichkolwiek czynności sprawdzających i w oparciu o informacje przekazywane przez poszczególne jednostki penitencjarne. Nasze wnioski są rozpoznawane na posiedzeniach, o których nie jesteśmy informowani lub też są one wyznaczane niemalże z dnia na dzień. Każdy sam może zatem ocenić z jaką skalą problemu mamy do czynienia. My możemy natomiast dodać od siebie, że jeszcze nigdy nie słyszeliśmy o zakładzie karnym, czy areszcie śledczym, którego dyrekcja przyznałaby się do tego, że zaplecze medyczne, którym dysponują jest niewystarczające i nie gwarantuje bezpieczeństwa dla zdrowia czy życia osadzonego.

Z tego powodu niestety, nasze nadzieje dotyczące rozsądniejszego stosowania środków izolacyjnych, szybko zostały rozwiane. Areszty są stosowane i przedłużane pomimo, iż okoliczności danej sprawy dają podstawy do korzystania ze środków wolnościowych. W Polsce od lat jest to problem systemowy, z którym nic się nie robi (tym bardziej w dobie pandemii).

Z komunikatu Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że w latach 2015-2019 liczba osób przebywających w aresztach wzrosła o 100%. Sądy akceptują bowiem ponad 90% wniosków prokuratury o zastosowanie tego najsurowszego ze środków zapobiegawczych. Wciąż nie wykonano wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2012 roku kwestionującego brak przesłanek przedłużenia aresztu po wydaniu w I instancji pierwszego wyroku. Nie zmieniono także zasad aresztowania ze względu na wysokość kary grożącej podejrzanemu lub oskarżonemu.

Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił o zainicjowanie zmian do senackiej Komisji Ustawodawczej. Wątpliwości co do zgodności z Konstytucją niektórych przepisów regulujących zasady orzekania i przedłużania tymczasowego aresztowania Rzecznik Praw Obywatelskich nabrał badając sprawy osób aresztowanych, m.in. Macieja Dobrowolskiego kibica, który w areszcie tymczasowym spędził 40 miesięcy. RPO zwracał uwagę na stosunkowo wysoką liczbę tymczasowych aresztowań trwających powyżej 2 lat.

Z badań Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka – oraz z analiz w Biurze RPO – wynika,
że przewlekłość stosowania tymczasowego aresztowania w Polsce stała się znów problemem systemowym. Świadczy o tym fakt, że aresztowani stanowią 10% wszystkich osób przebywających w aresztach i więzieniach.

Także Fundacja Court Watch podaje, że w latach 2015-2019 liczba osób przebywających w aresztach śledczych wzrosła o 100%. Wzrasta także długość tymczasowych aresztowań. Średnio oskarżeni czekają w areszcie na prawomocny wyrok 9 miesięcy (w większości krajów UE średnia nie przekracza 6 miesięcy).

Wzrasta też liczba wniosków prokuratorów o stosowanie aresztu przez sądy. Datuje się to od 2016 roku, gdy ponownie połączono urzędy Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Sądy wciąż akceptują ponad 90% takich wniosków.

Fundacja Court Watch wskazuje nadto, że argumenty prokuratorów sądy przyjmują często bezkrytycznie. Najważniejszą wadą tych decyzji sądów są lakoniczne, wręcz pozorne uzasadnienia. Ani oskarżony, ani jego obrońca często nie są w stanie dowiedzieć się dlaczego sąd zdecydował się na areszt. Wbrew przepisom, z treści uzasadnień często nie wynika, aby rozważano alternatywy dla aresztu, takie jak poręczenie majątkowe, zakaz opuszczania kraju czy dozór policji.

Z obu raportów wynika, że niektóre nieprawidłowości w stosowaniu tymczasowego aresztowania wskazywane wcześniej przez Europejski Trybunał Praw Człowieka są powszechnie powielane. To kolejny dowód, że mamy do czynienia z problemem o charakterze systemowym.

Wyrok ETPC z 18 października 2018 roku w sprawie Burża przeciwko Polsce dowodzi, że powróciliśmy do sytuacji, w której przewlekłość aresztowania stanowi poważny problem strukturalny. ETPC wskazał, że „we wszystkich postanowieniach przedłużających pozbawienie wolności skarżącego nie pojawił się żaden inny konkretny dowód na to, że skarżący będzie mataczył, skłaniał inne osoby do składania zeznań na jego korzyść, ucieknie lub w inny sposób będzie zakłócał przebieg postępowania”. ETPC uznał, że powody podane przez władze nie mogły uzasadnić całego okresu pozbawienia wolności wobec skarżącego.

Tymczasem już w wyroku z 20 listopada 2012 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł niekonstytucyjność art. 263 § 7 Kodeksu postępowania karnego, w zakresie w jakim nie określa jednoznacznie przesłanek przedłużenia aresztu po wydaniu przez sąd I instancji pierwszego wyroku w sprawie.

Mimo upływu ponad 7 lat ustawodawca nie wywiązał się z obowiązku wykonania tego wyroku. Praktyka jego stosowania nie tylko nie została ograniczona, ale wręcz coraz bardziej ma na celu ukaranie, np. ze względu na podwyższanie zagrożenia karą pozbawienia wolności za przestępstwa.

W postanowieniu z 17 lipca 2019 roku TK zasygnalizował Sejmowi uchybienia w prawie dotyczące: stosowania tymczasowego aresztowania ze względu na surowość kary grożącej oskarżonemu; braku jednoznacznych przesłanek przedłużenia tymczasowego aresztowania po wydaniu przez sąd I instancji pierwszego wyroku w sprawie.

Także Komitet ONZ Przeciwko Torturom (CAT) 9 sierpnia 2019 r. w uwagach końcowych wyraził zaniepokojenie zakresem stosowania i trwania tymczasowego aresztowania oraz tym, że polskie prawo nie przewiduje maksymalnego terminu stosowania aresztu tymczasowego. W czasach pandemii, przez krótką chwilę mieliśmy nadzieję, że coś się zmieni.

Czytaliśmy i z uznaniem komentowaliśmy jakże rozsądną i jednocześnie odważną decyzję Sądu Okręgowego w Warszawie, który w sprawie nielegalnego wytransferowania za granicę RP miliardów złotych, uchylił tymczasowe aresztowanie wobec jednego z podejrzanych. Sąd odwołał się w tym przypadku do przesłanki negatywnej stosowania tymczasowego aresztowania wskazanej w art. 259 § 1 pkt 1 k.p.k, z której wynika, że jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo.

Czekaliśmy na zmiany w przepisach, które zapowiadał Minister Sprawiedliwości, a które miały sprawić, że prawie 1/3 z osadzonych w jednostkach penitencjarnych miałaby szansę opuszczenia ich murów.

Dzisiaj możemy powiedzieć, że jesteśmy rozczarowani. Zmiany, które zostały wprowadzone art. 1, 13, 14 i 15 ustawy z dnia 31 marca 2020 roku o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, w niewielkim stopniu poprawiają sytuacje 75.000 osób osadzonych w polskich zakładach karnych i aresztach śledczych.

Wprowadzone zmiany

Właściwie rozszerzono wyłącznie zakres stosowania instytucji dozoru elektronicznego,
który obecnie może być stosowany wobec osób w stosunku do których orzeczono karę nieprzekraczającą 18 miesięcy pozbawienia wolności (przed zmianą był to okres 12 miesięcy). Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości teoretycznie z instytucji tej będzie mogło skorzystać ok. 12.000 osób. Teoretycznie, albowiem w praktyce o udzieleniu skazanemu zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego decyduje Sąd Penitencjarny, który bierze pod uwagę wiele różnych okoliczności. Czas pokaże, ile faktycznie osób skorzysta z rzeczonej instytucji. Obawiamy się, że niewiele.

Nadto wprowadzono instytucję szczególnej przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności, która może być udzielona skazanemu przez Sąd Penitencjarny, na wniosek dyrektora zakładu karnego, zatwierdzony przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, jeżeli w ocenie dyrektora zakładu karnego udzielenie przerwy skazanemu może przyczynić się do ograniczenia albo wyeliminowania epidemii. Przerwa ma trwać do czasu zakończenia stanu epidemii. Już z samego komunikatu Ministerstwa Sprawiedliwości wynika natomiast, że instytucja ta ma charakter wyjątkowy i będzie miała zastosowanie do bardzo ograniczonej liczby więźniów.

Areszt domowy

Szczególnie rozczarowujące jest natomiast to, że ostatecznie Ustawodawca wycofał się całkowicie z wprowadzenia do kodeksu postępowania karnego środka zapobiegawczego w postaci aresztu domowego. Trudno powiedzieć, co wpłynęło na rezygnację z tego rozwiązania. Spotkało się ono z krytyką środowiska prawniczego, która nie dotyczyła jednak instytucji jako takiej (bo jej wprowadzenie jest jak najbardziej pożądane), a proponowanej procedury jej stosowania.

Zgodnie z art. 13 projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw planowano dodać w kodeksie postępowania karnego art. 274a w następującym brzmieniu:

„Art. 274a. § 1. Tytułem środka zapobiegawczego można zastosować wobec oskarżonego zakaz opuszczania lokalu.

§ 2. Środek przewidziany w § 1 stosuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Jeżeli nie ustały przesłanki jego stosowania sąd, przed którym sprawa się toczy, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy, może przedłużyć jego stosowanie na dalsze okresy, nie dłuższe niż 3 miesiące.

§ 3. O zastosowaniu, przedłużeniu stosowania oraz uchyleniu zakazu opuszczania lokalu zawiadamia się komendanta jednostki organizacyjnej Policji właściwej ze względu na miejsce wykonywania tego środka.

§ 4. Policja dokonuje kontroli wykonywania przez oskarżonego obowiązku wynikającego z zastosowania zakazu opuszczania lokalu i w razie stwierdzenia niestosowania się przez oskarżonego do tego obowiązku niezwłocznie zawiadamia o tym sąd lub prokuratora.”.

Na szczególną uwagę zasługiwał paragraf 2, z którego wynikało, że wskazany środek zapobiegawczy w postępowaniu przygotowawczym, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące miał być stosowany przez prokuratora.

Zaproponowane rozwiązanie miało charakter precedensowy, albowiem dotychczas nie istniał żaden środek zapobiegawczy o charakterze izolacyjnym, który mógłby zostać zastosowany przez prokuratora.

Najbardziej restrykcyjnym środkiem zapobiegawczym przywidzianym w kodeksie postępowania karnego jest tymczasowe aresztowanie, czyli środek który polega na czasowym umieszczeniu podejrzanego w areszcie śledczym.

Na każdym etapie postępowania karnego o zastosowaniu tego środka decyduje Sąd. Prokurator może wyłącznie wnioskować o jego zastosowanie czy przedłużenie okresu jego stosowania, a także na etapie postępowania przygotowawczego środek ten uchylić lub zmienić na mniej dolegliwy (np. dozór policyjny).

Niejasnym jest zatem, dlaczego ustawą, która z założenia miała służyć zapobieganiu, przeciwdziałaniu i zwalczaniu COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych próbowano przyznać prokuratorowi prawo do stosowania, bez zgody sądu środka polegającego na pozbawieniu człowieka wolności?

W uzasadnieniu do ustawy nie znaleźliśmy informacji, które pozwoliłyby nam zrozumieć, dlaczego instytucja aresztu domowego miała być wprowadza właśnie teraz, w czasie epidemii. Domyślaliśmy się, że z założenia miało chodzić o zmniejszenie ilości osób podejrzanych izolowanych w warunkach aresztu śledczego.

Czy tak miało być faktycznie? Niekoniecznie. Wprowadzana instytucja nie miała mieć charakteru wyjątkowego i temporalnego. Miała obowiązywać także po ustaniu epidemii.

Szkoda, że ostatecznie nie zdecydowano się na poprawę przepisów regulujących tę kwestię i zaniechano wprowadzania tej instytucji. W wielu przypadkach można by z niej skorzystać, co wpłynęłoby pozytywnie na obniżenie odsetku spraw, w których naszym zdaniem niezasadnie stosuje się tymczasowe aresztowanie.

Środki zapobiegawcze

Tymczasowe aresztowanie jest środkiem, którego stosowanie jest nadużywane. Sami jesteśmy zwolennikami takich zmian w przepisach, które spowodują, że ilość tego rodzaju decyzji sądów będzie malała, a areszt tymczasowy będzie stosowany faktycznie tylko w tych sprawach, w których jest to bezwzględnie konieczne. Instytucja aresztu domowego jest tą, na którą z pewnością czekaliśmy. Jej wprowadzenie powinno być jednak poprzedzone wnikliwą analizą obowiązujących przepisów, tak aby dana regulacja była z nimi spójna, a sposób jej stosowania nie budził żadnych wątpliwości. Jest to przecież kolejny środek, który prowadzi do pozbawienia człowieka wolności.

Zanim to jednak nastąpi zwracamy uwagę, że obecnie zarówno sądy jak i prokuratorzy posiadają instrumenty, które pozwalają zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania karnego bez konieczności stosowania tymczasowego aresztowania. Mowa tutaj oczywiście o takich środkach jak poręczenie majątkowe, dozór policyjny czy zakaz opuszczania kraju. Środki te mogą być stosowane pojedyńczo lub łącznie.

Na szczególną uwagę zasługuje przede wszystkim dozór policyjny, który w praktyce wiąże się przede wszystkim z obowiązkiem stawiennictwa, z ustaloną przez Sąd lub Prokuratora częstotliwością we właściwej jednostce policji. W ramach tego środka można nałożyć na oskarżonego (podejrzanego) zakaz opuszczania miejsca pobytu, zawiadamiania o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu, zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami, zakaz zbliżania się na wskazaną odległość, zakaz przebywania w określonych miejscach. Z paragrafu 2 art. 275 kodeksu postępowania karnego wynika, że można także w inny sposób ograniczać swobodę oskarżonego (podejrzanego).

Sądy i prokurator mają zatem bardzo szerokie możliwości, z których, szczególnie w obecnej sytuacji, powinny korzystać. To sądy i prokuratorzy są bowiem odpowiedzialni za zdrowie i życie osób izolowanych w jednostkach penitencjarnych.

I oczywiście mamy świadomość, że środki o charakterze nie izolacyjnym nie mogą być stosowane w każdej sprawie. Sądy i prokuratorzy muszą rozważyć, czy dobro danego postępowania karnego będzie zagrożone, gdy oskarżony (podejrzany) będą przebywać na wolności. W wielu sprawach obawa utrudniania postępowania jest jednak iluzoryczna i tak naprawdę służy wyłącznie uzasadnieniu stosowania tymczasowego aresztowania, ze względu na grożącą surową karę.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że przepisami ustawy z dnia 31 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw do kodeksu postępowania karnego wprowadzono art. 258 a, z którego wynika, że jeżeli oskarżony uniemożliwia lub utrudnia wykonywanie zastosowanego wobec niego środka zapobiegawczego lub umyślnie naruszył obowiązek lub zakaz związany ze stosowaniem takiego środka, sąd lub prokurator jest zobowiązany zastosować środek zapobiegawczy gwarantujący skuteczną realizację celów jego stosowania.

Rozwiązanie to co do zasady jest słusznie krytykowane ze względu na jego niejasność.
Zdawać się bowiem może, że norma art. 258 a kodeksu postępowania karnego nadaje Prokuratorowi prawo do samodzielnego stosowania tymczasowego aresztowania.
Na szczęście tego rodzaju uprawnienia nie da się wywieść z pozostałych przepisów. Zatem w dalszym ciągu tymczasowe aresztowanie może być stosowane wyłącznie przez sąd.

Należy jednak zwrócić uwagę, że przepis ten co do zasady może stanowić podstawę reakcji sądu lub prokuratora w przypadku naruszenia zakazów czy obowiązków nałożonych na oskarżonego (podejrzanego) w ramach wspomnianego dozoru policyjnego. Naszym zdaniem jest to kolejny argument za tym, aby szczególnie w obecnej sytuacji sądy rozważniej podchodziły do wniosków prokuratorów o zastosowanie czy przedłużenie tymczasowego aresztowania, aby częściej sięgały do środków nie izolacyjnych. Dopiero umyślne naruszenie obowiązków, zakazów czy nakazów wynikających z decyzji sądu, czy prokuratora powinno skutkować rozważeniem zastosowania tymczasowego aresztowania.

Liczymy także na to, że obecna sytuacja będzie skłaniać sądy do częstszego uwzględniania wniosków o odroczenie lub przerwę w wykonaniu kary pozbawienia wolności (szczególnie w przypadku osób, które de facto nie wymagają procesu resocjalizacji).

Podsumowując. Stoimy na stanowisku, że w tych trudnych dla wszystkich obywateli czasach dotychczas zrobiono zbyt mało dla aresztowanych i odbywających karę pozbawienia wolności. Wprowadzone rozwiązania, w praktyce, będą dotyczyć małej liczby osób już skazanych. Nie rozwiązuje to w żaden sposób problemu przepełnienia zakładów karnych i aresztów śledczych. Zatem ryzyko dla zdrowia i życia osadzonych jest w dalszym ciągu bardzo duże. Mamy nadzieję, że sądy, prokuratorzy, dyrektorzy zakładów karnych z większą empatią i zrozumieniem będą podchodzić do wniosków skazanych, oskarżonych, podejrzanych i ich obrońców. Istnieją bowiem instytucje procesu karnego i prawa karnego wykonawczego, które pozwalają uchronić wskazane osoby przed niebezpieczeństwem zachorowania. Życzymy sobie, aby były one po prostu stosowane z rozsądkiem. Liczymy przy tym, że Rząd zainicjuje proces legislacyjny, który poprawi sytuację osadzonych, którzy dzisiaj mogą czuć się jako obywatele gorszej kategorii.

Featured

Koronawirus – aktualizacja III – Rozporządzenie z 31 marca 2020 roku

Kontynuujemy serię artykułów, w których w przystępnej dla Państwa formie oraz w sposób uporządkowany staramy się opisywać kolejne restrykcje.

W dniu 31 marca 2020 roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Poniżej najważniejsze z nich.

Przekraczanie granic Rzeczpospolitej Polskiej

Zgodnie z rozporządzeniem w okresie od dnia 31 marca 2020 roku do odwołania:

wstrzymuje się przemieszczanie się pasażerów w transporcie kolejowym wykonywanym z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej;

osoba przekraczająca granicę państwową w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana:

przekazać funkcjonariuszowi Straży Granicznej informację o:

adresie miejsca zamieszkania lub pobytu, w którym będzie odbywać obowiązkową kwarantannę;

numerze telefonu do kontaktu z tą osobą.

odbyć po przekroczeniu granicy państwowej, 14 dniową obowiązkową kwarantannę.

Istotną zmianą w stosunku do poprzednich rozporządzeń jest obowiązek odbycia kwarantanny wraz z osobami wspólnie zamieszkującymi lub gospodarującymi. Obowiązek ten stosuje się od dnia 31 marca 2020 roku.

W dalszym ciągu obowiązek poddania się kwarantannie nie dotyczy osób przekraczających granice Rzeczypospolitej Polskiej w ramach wykonywania czynności zawodowych przez:

załogę statku powietrznego,

rybaków lub marynarzy,

załogę w żegludze śródlądowej,

załogę statków w rozumieniu przepisów o bezpieczeństwie morskim,

kierowców wykonujących przewóz drogowy w ramach międzynarodowego transportu drogowego lub międzynarodowego transportu kombinowanego,

obsadę pociągu oraz innych pracowników niezbędnych do wykonywania usług przewozu towarowego w ramach międzynarodowego transportu kolejowego, wykonujących czynności zawodowe w Rzeczypospolitej Polskiej lub państwie sąsiadującym, na podstawie listy stanowiącej wykaz tych osób przekazanej przez przewoźnika do Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, który przekazuje ją do Komendanta Głównego Straży Granicznej,

kierowców wykonujących przewóz drogowy pojazdami samochodowymi lub zespołami pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony w transporcie drogowym rzeczy oraz niezarobkowym przewozie drogowym rzeczy.

Obowiązkowej kwarantanny nie stosuje się także w przypadku przekraczania granicy:

w celu prac w gospodarstwie rolnym, które znajduje się po obu stronach tej granicy,

przez żołnierzy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej lub żołnierzy wojsk sojuszniczych, funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Ochrony Państwa, wykonujących zadania służbowe,

przez członków misji dyplomatycznych, urzędów konsularnych i przedstawicieli organizacji międzynarodowych, także członków ich rodzin, którzy przekraczają tę granicę w celu odbycia tranzytu do innego państwa, trwającego nie dłużej niż 24 godziny liczone od momentu przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej.

Zakazy i ograniczenia w przemieszczaniu się

W okresie od dnia 1 kwietnia 2020 roku do dnia 11 kwietnia 2020 roku zakazuje się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej przemieszczania się osób przebywających na tym obszarze, z wyjątkiem przemieszczania się danej osoby w celu:

wykonywania czynności zawodowych lub zadań służbowych, lub pozarolniczej działalności gospodarczej, lub prowadzenia działalności rolniczej lub prac w gospodarstwie rolnym, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych;

zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego, w tym uzyskania opieki zdrowotnej lub psychologicznej, tej osoby, osoby jej najbliższej a jeżeli osoba przemieszczająca się pozostaje we wspólnym pożyciu z inną osobą – także osoby najbliższej osobie pozostającej we wspólnym pożyciu, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych;

wykonywania ochotniczo i bez wynagrodzenia świadczeń na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19, w tym w ramach wolontariatu;

sprawowania lub uczestniczenia w sprawowaniu kultu religijnego, w tym czynności lub obrzędów religijnych.

W okresie od 31 marca do odwołania w przypadku, gdy przemieszczanie się następuje:

pieszo – jednocześnie mogą się poruszać osoby w odległości nie mniejszej niż 2 m od siebie, chyba że zachowanie tej odległości nie jest możliwe ze względu na opiekę nad: dzieckiem do ukończenia 13. roku życia, osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności lub osobą z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego lub osobą, która ze względu na stan zdrowia nie może poruszać się samodzielnie;

środkami publicznego transportu zbiorowego oraz pojazdami samochodowymi przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą – danym środkiem lub pojazdem można przewozić, w tym samym czasie, nie więcej osób niż wynosi połowa miejsc siedzących.

W okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 11 kwietnia 2020 roku przemieszczanie się osoby do ukończenia 18 roku życia jest możliwe wyłącznie pod opieką osoby sprawującej władzę rodzicielską, opiekuna prawnego albo innej osoby dorosłej.

W okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 11 kwietnia 2020 roku zakazuje się korzystania z rowerów miejskich dostępnych publicznie zgodnie z regulacjami określonymi przez miasta, gminy lub powiaty.

Czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia:

W okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 11 kwietnia 2020 roku zakazuje się korzystania z pełniących funkcje publiczne i pokrytych roślinnością terenów zieleni, w szczególności: parków, zieleńców, promenad, bulwarów, ogrodów botanicznych, zoologicznych, jordanowskich i zabytkowych, a także plaż.

Zakaz nie dotyczy:

wykonywania czynności zawodowych, zadań służbowych lub pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonych na wskazanych terenach na podstawie umów zawartych w tym zakresie;

działań wynikających z konieczności ochrony zdrowia i życia ludzi oraz wobec braku innych rozwiązań, zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego lub ochrony interesu publicznego;

wykonywania ochotniczo i bez wynagrodzenia świadczeń na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19, w tym w ramach wolontariatu.

Sposób zachowania się w obiektach handlowych

W okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 11 kwietnia 2020 roku może przebywać w obiektach handlowych lub usługowych oraz w placówkach handlowych w tym samym czasie, nie więcej niż:

3 osoby na jedno stanowisko kasowe, z tym że w godzinach 10.00 – 12.00 mogą to być wyłącznie osoby powyżej 65 roku życia,

3 osoby na jedno miejsce prowadzenia sprzedaży – w przypadku handlu na straganie lub targowisku

– z wyłączeniem osób stanowiących obsługę tych obiektów, placówek, targowisk oraz straganów.

Od dnia 1 kwietnia 2020 roku osoby korzystające z usług obiektów handlowych są obowiązane nosić podczas zakupów towarów i usług rękawiczki jednorazowe, a od 2 kwietnia 2020 roku osoby zarządzające tymi obiektami są zobowiązane zapewnić rękawiczki jednorazowe lub środki do dezynfekcji rąk.

Nadto są obowiązani dokonywać po każdym kliencie dezynfekcji stanowiska obsługi lub stanowiska kasowego.

Zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności

W okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 11 kwietnia 2020 roku zakazuje się:

organizowania zgromadzeń, w tym zgromadzeń organizowanych w ramach działalności kościołów i innych związków wyznaniowych oraz imprez, spotkań i zebrań niezależnie od ich rodzaju, z wyłączeniem spotkań danej osoby z jej osobami najbliższymi lub z osobami najbliższymi osobie, z którą pozostaje we wspólnym pożyciu.

Nie dotyczy to spotkań i zebrań związanych z wykonywaniem czynności zawodowych lub zadań służbowych, lub pozarolniczej działalności gospodarczej, lub prowadzeniem działalności rolniczej lub prac w gospodarstwie rolnym.

W okresie od dnia 12 kwietnia 2020 roku do odwołania, zakazuje się organizowania zgromadzeń, w których liczba uczestników wliczając w to organizatora i osoby działające w jego imieniu przekracza 50 osób.

Ograniczenia lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów

Zgodnie z rozporządzeniem w okresie od dnia 31 marca 2020 roku do odwołania zakazuje się wywozu lub zbywania poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej respiratorów oraz kardiomonitorów.

We wskazanym okresie, nie później niż na 36 godzin przed zamiarem wywozu lub zbycia poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej następujących produktów:

gogli ochronnych;
kombinezonów typu TYVEK;
masek typu FFP2/FFP3;
maseczek chirurgicznych;
ochraniaczy na buty (obuwie);
rękawiczek lateksowych;
rękawiczek nitrylowych;
środków do dezynfekcji rąk, powierzchni i pomieszczeń

– przedsiębiorca ma obowiązek powiadomić o tym Wojewodę właściwego dla siedziby albo miejsca zamieszkania tego przedsiębiorcy. Wojewoda może złożyć wniosek do Prezesa Rady Ministrów w sprawie zakazu wywozu lub zbycia tych produktów poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ograniczenia funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy, czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców oraz obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych

W okresie od dnia 31 marca 2020 roku do odwołania ustanawia się czasowe ograniczenie:

prowadzenia działalności:

polegającej na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na z wyłączeniem realizacji usług polegających na przygotowywaniu i podawaniu żywności na wynos lub jej przygotowywaniu i dostarczaniu oraz działalności restauracyjnej lub barowej prowadzonej w środkach transportu, wykonywanej przez oddzielne jednostki